div. media van de derde orde

Dit weblog heet BB|MM, net als mijn freelance praktijk. Waar BB voor staat, moge duidelijk zijn. MM staat voor Miscellaneous Media, zo op het oog een totaal nietszeggend begrip: diverse media. Om die nietszeggendheid te vermommen, gebruik ik dus die afkorting. Dat heeft ook zo z’n nadelen: een vriend vroeg ik of ik misschien was overgestapt naar de reclamewereld, waar bureaus bij voorkeur luisteren naar namen als TBWA en FHV BBDO.

Eigenlijk was ik op zoek naar een Nederlandse naam. En dan het liefst iets in de ambachtelijke industriële sfeer, zoals De Argumentenfabriek (een adviesbureau), Het Magazijn (voor eerlijke, houten meubels) of De Machinekamer (eveneens meubels, maar dan design). Maar alle namen die ik bedenken kon, waren of al door iemand anders bedacht, of sloegen bij nader inzien als een tang op een varken.

In dezelfde tijd dat ik mij het hoofd brak over een goede naam voor blog en bedrijf, las ik Everything is Miscellaneous van David Weinberger. In dit boek beschrijft deze filosoof, verbonden aan de Harvard Law School, hoe de ordeloosheid van het web ons bestaan ingrijpend aan het veranderen is, van de economie tot de politiek, van de media tot de wetenschap.

Weinberger maakt onderscheid tussen drie verschillende ordes van ordeningen. De eerste orde is de fysieke ordening van objecten. De volgorde van de boeken in de boekenkast (op alfabet, naar genre, van groot naar klein, et cetera). In de eerste orde is er maar één mogelijke ordening: je kunt boeken niet tegelijkertijd op alfabet, genre én grootte in de kast zetten.

De tweede orde van ordening is de fysieke ordening van informatie over objecten. Denk hierbij aan de oude kaartcatalogus in de bibliotheek. Metadata over de boeken (titel, auteur, genre, trefwoorden) worden daarin bewaard los van het boek zelf. Het voordeel is dat verschillende kaarten kunnen verwijzen naar hetzelfde boek. Daardoor kan de totale verzameling boeken op verschillende manieren worden geordend: alfabetisch op titel of auteur, maar ook naar genre of op trefwoord. Een hele vooruitgang.

Maar de tweede orde van ordening is Middeleeuws (letterlijk) vergeleken met de derde, de digitale. Een elektronische catalogus, bijvoorbeeld die van Google Book Search, maakt het mogelijk boeken te ordenen op veel meer mogelijkheden dan ooit op papier zou kunnen. Hoe meer metadata je toevoegt (trefwoorden of tags bijvoorbeeld), hoe groter het aantal mogelijke ordeningen. Sterker: de hoeveelheid metadata die je in een database kunt toevoegen, is in principe onbeperkt. De tekst van het hele boek kan gelden als metadata, zodat je een selectie kunt maken van alle boeken waarin het woord Blauwbilgorgel voorkomt. Als je dat zou willen natuurlijk, want in de derde orde van ordening bepaalt niet de aanbieder hoe zijn informatie wordt gesorteerd, maar de gebruiker. En dat is niet minder dan een revolutie.

Weinberger is natuurlijk niet de eerste die op het web een verschuiving van de macht van de aanbieder naar de gebruiker waarneemt. Maar zijn analyse van de oorzaken is wel fundamenteler dan die van andere webgoeroes als Chris Anderson (The Long Tail) of James Surowiecki (The Wisdom of the Crowds). En vooral zijn gevolgtrekkingen gaan verder: Weinberger denkt dat de derde orde van ordening uiteindelijk een eind zal maken aan al die hiërarchische systemen waarmee wij de wereld om ons heen proberen te begrijpen, van de nomenclatuur van Linnaeus tot het Periodiek Systeem der elementen. Geen enkel begrip of idee zal meer een ‘natuurlijke’ plek hebben in welke ordening dan ook. Alles zal vallen in de categorie ‘divers’. Everything is Miscellaneous. Uiteindelijk, zo stelt Weinberger, zal de digitale ordeloosheid de bijl leggen aan de wortels van het rationalisme, het wezenskenmerk van de wetenschap.

Tsja. Of we straks echt onze wetenschap gaan organiseren zoals Google, Flickr en Wikipedia hun informatie ordenen, ik weet het niet. Maar ik denk wel dat het boek van Weinberger verplichte kost zou moeten zijn op journalistieke opleidingen. Lezers en kijkers, de mediaconsumenten, hoeven niets van de derde orde van ordening te begrijpen om hem te kunnen gebruiken. Maar wil de journalist overleven in de digitale wereld, dan moet hij zichzelf en zijn vak opnieuw uitvinden. Hij moet leren zijn verhalen digitaal te vertellen. En hij moet een manier bedenken om daarmee zijn brood te verdienen. Voor beide opgaven is begrip van de ordeloosheid op het web een vereiste. De journalist moet wat hij maakt gaan beschouwen als div. media tot de derde orde. Vandaar dus die naam: Miscellaneous Media.