Handleiding datajournalistiek

Wat is datajournalistiek?

Datajournalistiek is een snel groeiende vorm van onderzoeksjournalistiek die zich onderscheidt door het gebruik van grote hoeveelheden kwantitatieve gegevens als bron. De populariteit van datajournalistiek kent een paar oorzaken:

• De digitale maatschappij produceert een spectaculair groeiende hoeveelheid numerieke data.
• Steeds meer overheden, bedrijven en andere organisaties maken data openbaar (open data).
• Digitale media kunnen data op nieuwe, interactieve manieren visualiseren.
• De technieken en gereedschappen om grote datasets te verwerken en te visualiseren zijn niet langer voorbehouden aan wetenschappers en techneuten.

Het doel van datajournalistiek is niet anders dan dat van andere journalistiek: het verzamelen, analyseren en op een aantrekkelijke wijze presenteren van nieuwswaardige feiten en inzichten.

Hoe ga je als datajournalist te werk?

Net als bij alle vormen van journalistiek zijn er twee mogelijk manieren waarop een verhaal tot stand kan komen:

• De journalist stelt zichzelf een vraag en gaat op zoek naar informatie om die vraag te beantwoorden.
• De verslaggever gaat op zoek naar interessante bronnen en stelt daar journalistieke vragen aan.

In beide gevallen doorloopt de datajournalist vervolgens de volgende stappen:

1. Data zoeken
   • Zoeken naar bestaande datasets (online zoeken of opvragen bij een instantie)
   • Zelf data verzamelen (bijvoorbeeld met behulp van een scraper of een API)
   • Zelf data maken (bijvoorbeeld door een enquête te houden)
2. Data opschonen en combineren
   • Handige tools zijn Open Refine en Mr. Data Converter.
3. Data (visueel) analyseren
   • Uitschieters: beste, meeste, hoogste, laagste
   • Patronen: cycli, geografische lijnen
   • Vergelijken: toen/nu, hier/daar, wij/zij
   • Verbanden: relaties, correlaties
4. Data verklaren
   • Cijfers geven nooit antwoord op de vraag ‘waarom’?
   • Het vinden van verklaringen is klassiek journalistiek handwerk
5. Resultaat presenteren
   • Verhaal vertellen
   • Data ontsluiten
   • Data (interactief) visualiseren

Waar vind je data?

Hieronder vind je een beknopt overzicht van websites waar je open data kunt vinden:

Internationaal

• Verenigde Naties
• Wereldbank
• Eurostat
• PublicData EU
• OECD Library

Nationaal

• Open Data VS
• Open Data UK
• Lijst van officiële overheidsdata-sites
• Overzicht van nationale open data-sites

Nederland

• data.overheid.nl
• CBS (StatLine, Open Data)
• Openbare wetenschappelijke data (DANS)
• OpenKvK (met API)

Lokaal

• Amsterdam
• Rotterdam
• Den Haag
• Utrecht

Verzamelsites

• Databib
• The Data Hub
• Google Open Data
• Data Catalogs
• Get the data

Meer informatie over datajournalistiek

• Interactieve documentaire: Journalism in the age of Data
• Data Journalism Handbook
• Handbook Datajournalism van The centre for investigative journalism
• Resources van Data Driven Journalism
• Datajournalistiek bij The Guardian
• Datajournalism Blog
• VVOJ Medialab
• School of Data, uitleg over alles wat met data te maken heeft

Handige tools

• Import IO, scrapen zonder programmeren
• Scraper Wiki, scrapers zoeken en zelf maken
• Outwit Hub voor het scrapen van website
• Tabula voor het scrapen van PDF-bestanden
• PDF Tables voor het scrapen van PDF-bestanden
• Google Refine, voor het opschonen van data
• Mr. Data Converter, voor het vertalen van dataformaten
• Data visueel analyseren of presenteren kan bijvoorbeeld met Tableau Software en Many Eyes.