Pelgrims
De historische vakantie is in trek. Dat blijkt niet alleen uit het in dit nummer beschreven slagveldtoerisme. Ook wandeltochten zijn in. En wat ligt er meer voor de hand dan het volgen van eeuwenoude pelgrimsroutes?
Nepal, Costa Rica, Zuid-Afrika – het moet steeds verder, duurder en exotischer, lijkt het wel. Volgens de wetten van de dialectiek is er ook een tegenbeweging: weg van de toeristische industrie, tijd voor onthaasting. Ofwel: back to basics, zoals beeldend kunstenaar Alexander schrijft op zijn Officieuze Nederlandse Pelgrims Pagina.
Alexander liep in vier maanden van Amsterdam naar Santiago de Compostela, een van de bekendste bedevaartsoorden van de wereld. Sindsdien is hij verknocht aan de pelgrimage. Zijn website is een combinatie van praktische tips en historische achtergronden bij de Camino, zoals de bedevaartstocht naar Santiago wordt genoemd.
Die Camino is volgens Alexander al veel ouder dan het christendom. De symbolen van de pelgrim – de jakobsschelp en het zwaardkruis – duiden op een voor-christelijke vruchtbaarheidscultus. Maar veruit de meeste pelgrims die de stad door de eeuwen heen bezochten deden dat ter ere van de apostel Sint-Jakobus. Deze zou in Spanje hebben gepreekt. Terug in het Heilige Land werd hij door Herodes Agrippa onthoofd. Om zijn gebeente tegen plundering door islamieten te beschermen, brachten de christenen het terug naar Spanje. In de negende eeuw werd ter zijner eer en glorie een kathedraal gebouwd in Compostela.
Alexander is niet de enige die zijn hart aan de Camino heeft verloren. Een korte zoektocht op het web leert dat steeds meer Nederlanders te voet of per fiets de weg naar Compostela zoeken. Zelfs de ANWB besteedt er op zijn website aandacht aan. Veel van die moderne pelgrims doen op een eigen homepage verslag van hun tocht. Een al wat ouder, maar mooi voorbeeld is de website Herman’s way. Zeer uitgebreid is ook Camino a Santiago. Naast een verslag van zijn eigen bedevaart biedt de Amerikaan Michel Besson een uitputtend overzicht van websites, boeken en muziek over de Camino. Wie verder wil dan Santiago, kan zijn licht opsteken op Pilgrims Progress, waar onder meer informatie te vinden is over pelgrimages naar Noord- en Zuid-Amerika.
Wie niet zo nodig ver weg hoeft, kan gewoon in eigen land langs ‘s Heren wegen struinen. Je zou het misschien niet zeggen, maar ook in Nederland struikel je over de bedevaartsoorden. Die zijn letterlijke en figuurlijk in kaart gebracht door het Meertens Instituut.
Inderdaad: Het Bureau van Voskuil. Maar van het stoffige imago van de voormalige bureaus voor dialectologie, volkskunde en naamkunde is weinig meer over. Het instituut is niet alleen verhuisd naar een modern kantoorgebouw aan de rand van Amsterdam, het is ook erg modern in de presentatie van zijn collecties. Op de website van het instituut worden in rap tempo al die kaartsystemen waaraan Voskuil c.s. jaren hebben gewerkt elektronisch ontsloten. Eerder waren al namen, volksverhalen en feesten aan de beurt. Nu dus ook de bedevaartsoorden.
En dat zijn er nogal wat: 642 zitten er in het systeem. En elk van die bedevaartsoorden is van voor naar achter en van onder tot boven beschreven: Onze-Lieve-Vrouw met de Inktpot in Aardenburg, de Heilige Non van Oirschot, de moedermelk van Maria gevat in een beeld in Staveren, en de Zwarte Christus van Wyck. Daar hoef je dus helemaal niet voor naar verre vreemde landen. En als in de loop van dit jaar ook de afbeeldingen aan de databank worden toegevoegd, hoef je er niet eens meer de deur voor uit.
Overigens, voor wie dan toch de site van het Meertens Instituut bezoekt: vergeet niet even te klikken op de prachtige fotoserie van het oude gebouw. Een genot voor de liefhebber van Voskuil!